Dysk z Fajstos – wiadomość od kosmitów? Gra planszowa? A może wielkie oszustwo archeologów?

Dysk z Fajstos to wiadomość od kosmitów? Treść modlitwy do bóstwa? Spis towarów lub gra planszowa? A może po prostu mistyfikacja archeologiczna? Lata mijają, a naukowcy wciąż nie wiedzą, co oznaczają znaki na glinianym dysku. Rodzą się kolejne teorie spiskowe, a tymczasem okazuje się, że tajemnicze pismo tak naprawdę nie znaczy nic.

Minojska Kreta rozpala wyobraźnię badaczy, a jej historia wciąż pełna jest tajemnic. Nadal nie wiemy jakie zastosowanie miały chociażby minojskie pałace i czy rzeczywiście mogły służyć za grobowce, w których składano ofiary z ludzi. Wiadomo natomiast, że ta kultura obfitowała dzieła sztuki taki jak m.in. sarkofagi, rzeźby, ceramika i freski, które gromadzi Muzeum Archeologiczne w Herkalionie. Niewątpliwie najbardziej tajemniczym eksponatem w muzealnych zbiorach jest dysk z Fajstos, nazywany „pierwszą minojską płytą CD”. Co oznaczają 242 znaki (m.in. głowa wojownika, ptak w locie, kot) na glinianym dysku… i czy w ogóle cokolwiek znaczą?

Dysk z Fajstos i tajemnicze znaki… które mogą nic nie znaczyć?

Dysk z Fajstos został znaleziony w 1908 roku na Krecie podczas badania ruin pałacu królewskiego w mieście Fajstos. Ma prawdopodobnie ok. 4 tysiące lat. Jest wykonany z gliny, ma średnicę około 16 cm, a jego grubość waha się między 16 a 21 mm. Znalazł go włoski archeolog Lugi Perniga… a może nawet go stworzył?

Powierzchnia wydobytego z ziemi dysku była z obu stron pokryta tajemniczymi symbolami. Ciąg kaligraficznie wykonanych znaków pisma obrazkowego zwijał się w dwie spirale. Napisy dzieliły się na grupy znaków zamknięte w prostokątnych komórkach – opisuje dysk menway.interia.pl. 

Istnieje wiele teorii jak można interpretować znaki na dysku. Niektórzy twierdzą, że to spis inwentarzowy przechowywanych w pałacu towarów. Zdaniem badaczy, może to być również po prostu gra planszowa lub ówczesna wersja kamasutry. Wielbiciele teorii spiskowych podejrzewają natomiast, że może to być wiadomość powiązana z tajemniczą pradawną cywilizacją lub kosmitami. Maciej Kuczyński w książce „Rok 838, w którym Mistekowie odkryli kod genetyczny Dysk z Fajstos odczytany” sugeruje, że ciąg znaków na artefakcie to opis DNA. Co więcej może być powiązany w jakiś sposób z pozaziemską cywilizacją.

Dr inż.Mirosław Gajer z Akademii Górniczo-Hutniczej (AGH) pisze wprost o absurdalnych teoriach dotyczących znaczenia napisów na dysku. Skłania się ku tym bardziej przyziemnym możliwościom: dysk z Fajstos jest swego rodzaju kalendarzem lub stanowi zapis harmonogramu prac polowych i gospodarskich. Nie wyklucza również, że odciśnięty na dysku ciąg znaków został wykonany „przez osobę w ogóle nie umiejącą pisać w celu wytworzenia obiektu mającego w jakimś bliżej nieokreślonym celu jedynie udawać dokument pisany”.

Obie strony dysku pokryte są znakami, których żadnemu badaczowi nie udało się przetłumaczyć. W 2014 roku dr Gareth Owens i prof. Fonetyki z Oxfordu John Coleman ogłosili, że odszyfrowali słowa z dysku („matka”, „bogini”, „ciężarna”, lecz ich tłumaczenie poddawane jest w wątpliwość.

Treść wyryta na dysku pochodzącym z 1700 roku p.n.e i czytana od brzegu do środka to modlitwa do bogini-matki. – Dzięki znajomości minojskiej religii, mogliśmy to podejrzewać, ale chcieliśmy udowodnić to od strony językowej – ogłosił dr Owens. (Onet)

Dysk z Fajtos – oszustwo i robota archeologa?

Czy dysk z Fajstos to oszustwo? Już w 2008 roku amerykański historyk sztuki dr Jerome Martin Eisenberg na łamach czasopisma „Minerva” ogłosił, że archeolog Lugi Perniga wszystkich oszukał. Zwrócił uwagę na niejednorodność znaków na dysku, chaotycznie przemieszanie stylów z różnych epok i kultur. Stwierdził również, że jak na swój wiek, dysk ma zbyt idealny wygląd. Jego zdaniem, z czym zgadza się wielu badaczy, kropki pomiędzy znakami, to nie przykład najstarszego zastosowania interpunkcji. To celowo dodane przez Perniga elementy, by utrudnić odczytanie treści dysku. Mógł to zrobić z zazdrości, ponieważ chciał dokonać niezwykłego odkrycia jak jego sławni koledzy po fachu. Co więcej, Mirosław Gajer uważa, że inspiracją dla Perniga był ołowiany dysk z Magliano (przechowywany w muzeum archeologicznym we Florencji ).

Liczna źródła naukowe zwracają również uwagę, że znaki na dysku nie zostały wyryte, a odciśnięte za pomocą specjalnych stempli. Dlaczego nie odnaleziono samych stempli oraz innych przedmiotów z podobnie odciśniętymi znakami? Czy ktoś zadałaby sobie trud stworzenia kilkudziesięciu małych i precyzyjnych stempli, by wykorzystać je jednorazowo do stworzenia dysku?

Badacze podkreślają również, że dysk z Fajstos zawiera 61 wyrazów (biorąc pod uwagę, że pionowe kreski dzielą tekst dysku na wyrazy, co jest dość powszechnie akceptowaną hipotezą). Dr inż. Mirosław Gajer wyraźnie zaznacza, że „pełnoprawne wnioski natury statystycznej można wyciągać dopiero w przypadku analizy zbiorów zawierających przynajmniej sto elementów”, więc do interpretacji uzyskanych metodami statystycznymi należy w tym wypadku podchodzić dość sceptycznie i ostrożnie.

Badania dysku z Fajstos utrudnione

Dokładne badania dysku z Fajstos nie są aktualnie możliwe. Muzeum Archeologiczne w Heraklionie nie chce udostępnić dysku do badań, obawiając się jego zniszczenia. A może władze muzeum boją się odkrycia prawdy i utraty zainteresowania turystów, które dysk z Fajstos budzi niezmiennie od wielu lat?

Raczej nie mamy do czynienia ze zwykłym tekstem o charakterze linearnym, a jedynie pomiędzy znakami występującymi na sąsiadujących ze sobą pozycjach w przylegających bezpośrednio do siebie zwojach spirali zachodzą pewnego typu związki natury semantycznej. Dlatego wszelkie dotychczasowe próby odczytania dysku z Fajstos, które w ogóle nie uwzględniają tego typu relacji przestrzennych, zachodzących pomiędzy wyszczególnionymi grupami znaków, są po prostu niewiarygodne i muszą zostać z zasady już na samym wstępie odrzucone – uważa dr inż. Mirosław Gajer.